رژیم غذایی آلکالاین یا قلیایی از نظر طرفداران خود رژیمی بسیار عالی به نظر می‌آید. طرفداران این رژیم غذایی اعتقاد دارند که جایگزین کردن غذاهای اسیدساز با غذاهای آلکالاین می‌تواند برای سلامتی مفید باشد. آنها حتی ادعا دارند که رژیم غذایی آلکالاین می‌تواند به مبازره‌ی بدن در مقابل بیماری‌هایی مانند سرطان کمک کند. در واقع، تعداد اندکی از افراد هستند که روی این رژیم و نتایج معجزه‌آسای آن قسم می‌خورند.
حتما بخوانید:
رژیم لاغری دوکان
رژیم لاغری اتکینز
رژیم لاغری کانادایی
رژیم غذایی آلکالاین چیست؟
رژیم غذایی آلکالاین را همچنین تحت عنوان رژیم غذایی قلیایی اسیدی یا رژیم قلیاساز (آلکالاین خاکستری) می‌شناسند. این رژیم بر اساس این ایده قرارگرفته است غذاهایی که می خورید می‌تواند اسیدی یا قلیایی (مقدار pH) بدن شما را تغییر دهد. وقتی بدن شما غذاهای را سوخت‌وساز می‌کند و انرژی (کالری) موردنیاز خود را از آنها می‌گیرد، در واقع دارید غذاها را می‌سوزانید، به‌استثنای اینکه این متابولیسم به صورتی کند و کنترل شده رخ می‌دهد. وقتی بدن شما غذا را می‌سوزاند، درواقع خاکستری از آن باقی می‌ماند، درست مانند وقتی‌که چوبی در کوره می‌سوزد. وقتی خاکستر باقی می‌ماند، این خاکستر ممکن است خاصیت اسیدی یا قلیایی (یا خنثی) داشته باشد و طرفداران رژیم غذایی آلکالاین ادعا می‌کنند که این خاکستر می‌تواند تأثیری مستقیم روی مقدار اسیدیته بدنتان بگذارد. پس اگر غذاهایی با خاکستر اسیدی می‌خورید، بدنتان را اسیدی خواهد کرد. اگر غذاهایی با خاکستر قلیایی می‌خورید، بدنتان را قلیایی خواهد کرد. خاکستر خنثی تأثیر روی بدنتان نخواهد داشت. گفته می‌شود که خاکستر اسیدی می‌تواند شما را در برابر بیماری‌ها و ناخوشی‌ها آسیب‌پذیر کند، درحالی‌که خاکستر قلیایی، خاصیتی ضد بیماری و محافظت‌کننده دارد.با انتخاب غذاهای قلیایی بیشتر، باید بتوانید رژیم غذایی‌تان را آلکالاین یا قلیایی و به بهبود سلامتی خود کمک کنید. عناصر غذایی که خاکستری اسیدی را برجای می‌گذارد شامل پروتئین‌ها، فسفات و سولفور می‌باشند، درحالی‌که عناصر غذایی قلیایی (آلکالاین) شامل کلسیم، منیزیم و پتاسیم می‌باشند. گروه‌های غذایی خاصی که اسیدی، قلیایی یا خنثی محسوب می‌شوند عبارتند از:
- اسیدی: گوشت قرمز، مرغ، لبنیات؛ تخم‌مرغ و الکل
- خنثی: چربی‌های طبیعی، نشاسته و قند
- قلیایی: میوه‌ها، آجیل و مغزها، حبوبات و سبزی‌ها
آیا تأثیر دارد؟
شاید، اما نه به خاطر دلایلی که طرفداران این رژیم غذایی ادعا دارند. اولاً ازلحاظ شیمی، یک اندازه‌ی pH میزان اسیدی یا قلیایی بودن چیزی را نشان می‌دهد. یک pH صفر به معنای کاملاً اسیدی بودن آن چیز است درحالی‌که یک pH 14، نشان‌دهنده کاملاً قلیایی بودن است. pH 7، مقداری خنثی می‌باشد. این مقادیر در قسمت‌های مختلف بدن متغیر و متفاوت هستند. خون شما تا حدودی قلیایی است و pH آن چیزی بین ۷٫۳۵ و ۷٫۴۵ است. قسمت شکم بسیار اسیدی است که pH آن ۳٫۵ یا پایین‌تر است، بنابراین می‌تواند غذا را تجزیه کند و ادرار می‌تواند بسته به چیزی ه خورده‌اید تغییر کند، پس ازاین‌رو است که بدنتان می‌تواند سطح خونتان را ثابت و یکنواخت نگه دارد. گفته می‌شود که رژیم غذایی آلکالاین می‌تواند به بدن کمک کند تا سطح pH خون را نگه دارد. درواقع، هر چیزی که می‌خورید تأثیری روی تغییر pH خونتان نخواهد داشت و این فقط بدن شماست که می‌تواند برای حفظ سطح خون عمل کند. البته غذاهایی که در طی رژیم غذایی آلکالاین انتخاب می‌کنید و می‌خورید، برای سلامتی مفید هستند و به رسیدن به وزنی ایده‌آل و سالم کمک خواهند کرد، مانند مقدار زیاد میوه و سبزی و آب فراوان. همچنین اجتناب از خوردن قند، الکل و غذاهای فراوری‌شده می‌تواند یکی از توصیه‌های مهم برای کاهش وزن باشد. مانند ادعای گفته شده در برخی زمینه‌های سلامتی دیگر، شواهدی اولیه وجود دارند که حاکی از آن است که یک رژیم غذایی با غذاهای اسیدساز بسیار کم مانند پروتئین‌های حیوانی (ازجمله گوشت قرمز و پنیر) و نان و حاوی مقدار زیادی میوه و سبزی‌ها می‌تواند به مقابله با سنگ کلیه، استحکام استخوان‌ها و عضله، بهبود سلامت قلب و عملکرد مغز، کاهش درد پایین کمر و پایین آوردن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. البته تحقیقات صورت گرفته برخی از این ادعاها را به‌طور قطعی ثابت نکرده‌اند. افرادی که به رژیم غذایی آلکالاین اعتقاد دارند می‌گویند که اگرچه غذاهایی اسیدساز pH خونمان را تنها برای مدت کوتاهی تغییر می‌دهند، با تغییر مداوم مقدار pH خون، می‌توانید این خاصیت اسیدی خون را طولانی‌مدت و ماندگار کنید.
سطوح معمولی pH در بدن
وقتی درباره رژیم غذایی آلکالاین صحبت می‌کنیم، باید درک درستی از معنای مقدار pH داشته باشیم. به بیان ساده، مقدار pH میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن چیزی است. مقدار pH،بین ۰ تا ۱۴ می‌باشد:
- ۷-۰ اسیدی است.
- ۷ خنثی است.
- ۱۴-۷ قلیایی است (قلیایی یا آلکالاین را اغلب بیسیک ( پایه) می‌نامند.
بسیاری از طرفداران این رژیم غذایی پیشنهاد می‌کنند که باید مقدار pH ادرار را با استفاده از نوارهای مخصوص تست‌زنی اندازه‌گیری و کنترل کرد تا مطمئن شوید که ادرارتان قلیایی (pH بالاتر از ۷) است و اسیدی (پایین‌تر از ۷) نیست. اگرچه، شایان ذکر است که مقدار pH در سراسر بدن بسیار متغیر است. برخی قسمت‌ها اسیدی و برخی دیگر قلیایی هستند. سطح معینی برای آن وجود ندارد. قسمت شکم دارای اسید هیدروکلریک می‌باشد که به آن مقدار pH بین ۲ تا ۳٫۵ (بسیار اسیدی) را می‌دهد. این مقدار اسیدیته برای تجزیه‌ی غذاهای لازم است. از طرف دیگر، خون انسان همیشه تا حدودی قلیایی است و pH آن بین ۷٫۳۵ و ۷٫۴۵ می‌باشد. پایین آمدن یا خارج شدن مقدار pH خون از دامنه‌ی نرمال و طبیعی خود، بسیار جدی و خطرناک است و در صورت درمان نشدن می‌تواند مرگبار باشد. اگرچه این وضعیت در صورت وجود بیماری‌های بخصوصی رخ می‌دهد و قطعاً نمی‌توان آن را با غذاهایی که روزانه می‌خورید درمان کرد.
حتما بخوانید: رژیم لاغری گروه خونی، رژیم لاغری کم کربوهیدرات
غذاها روی pH ادرار تأثیر می‌گذارند، نه بر روی خون
ثابت بودن مقدار pH خون برای سلامتی بدن امری بسیار مهم و ضروری است. اگر pH خون از مقدار نرمال و طبیعی خود خارج شود، سلول‌ها از کار می‌افتند و در صورت عدم درمان، فرد خیلی زود می‌میرد. به همین دلیل، بدن مکانیسم‌های مؤثر بسیاری برای تنظیم دقیق تعادل pH در خود دارد. به این عملکرد، همو استاسیز پایه‌ی اسیدی (Acid-Base Homeostasis) می‌گویند. خوشبختانه وجود این مکانیسم در بدن ما، تأثیرات خارجی نسبت به تغییر مقدار pH خون را تقریباً غیرممکن می‌سازد. در غیر این صورت، قطعاً با مشکل مواجه خواهید شد. واقعیت این است که غذا نمی‌تواند pH خونتان را تغییر دهد. اگرچه، غذا مطمئناً می‌تواند مقدار pH ادرارتان را تغییر دهد، اگرچه این تأثیر تا حدودی غیرقابل اطمینان است. این موضوع درواقع یکی از راه‌های عمده‌ای است که بدنتان pH خونتان را تنظیم می‌کند، این کار را می‌تواند با گرفتن اسیدهای موجود در ادرارتان انجام دهد. با خوردن یک تکه استیک بزرگ، چند ساعت بعد وقتی بدن ادرار را از سیستم بدنتان خارج می‌کند، ادرار اسیدی‌تر می‌شود. همان‌طور که گفته شد، مقدار pH ادرار درواقع یک شاخص بسیار ضعیفی از مقدار کلی pH بدن و سلامت عمومی آن می‌باشد. این مقدار می‌تواند تأثیر عوامل بسیار زیادی به‌غیراز رژیم غذایی قرار بگیرد. بنابراین حتی اگر از نوارهای مخصوص تست‌زنی استفاده کنید و نتیجه‌ی آن قلیایی بودن ادرارتان باشد، این امر رابطه‌ی چندانی با قلیایی بودن خونتان یا سلامتی عمومی‌تان ندارد.
غذاهای اسیدساز باعث پوکی استخوان نمی‌شوند
پوکی استخوان یک بیماری پیش‌رونده‌ی استخوانی است که در آن محتوای مواد معدنی استخوان کاهش می‌یابد. پوکی استخوان خصوصاً در میان زنان یائسه شایع است و می‌تواند خطر شکستگی استخوان‌ها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. بسیاری از طرفداران رژیم لاغری آلکالاین اعتقاد دارند که بدن برای ثابت نگه‌داشتن pH خون، مواد معدنی قلیایی (مانند کلسیم) را از استخوان‌ها می‌گیرد تا اسیدهای حاصل از غذاهای اسیدساز مصرفی‌تان را خنثی کند. طبق این تئوری، رژیم‌های غذایی اسیدساز مانند رژیم غذایی استاندارد غربی (standard Western diet) باعث از بین رفتن تراکم مواد معدنی در استخوان خواهد شد. این تئوری را تحت عنوان فرضیه‌ی پوکی استخوان ناشی از خاکستر اسیدی می‌شناسند. مسئله‌ی اصلی که در این تئوری وجود دارد این است که در این تئوری عملکرد و نقش کلیه‌ها کاملاً نادیده گرفته می‌شود. کلیه‌های ما، اجزای اصلی و زیرساختی برای دفع اسیدها و تنظیم pH بدن می‌باشند. این عملکرد یکی از مهم‌ترین نقش‌های کلیه‌ها است. کلیه‌ها، یون‌های بی‌کربناتی تولید می‌کنند که اسیدهای موجود در خون را خنثی می‌سازند، فرآیندی پایدار که بدن را قادر می‌سازد تا pH خون را پیوسته تنظیم کند. سیستم تنفسی ما همچنین در کنترل pH خون نقش دارد. وقتی یون‌های بی‌کربنات تولید شده از کلیه‌ها با اسیدهای موجود در خون پیوند داده می‌شوند، دی‌اکسید کربن (که آن را به بیرون دفع می‌کنیم) و آب (که آن را از طریق ادرار دفع می‌کنیم) تولید می‌کنند. در واقع استخوان‌ها به‌هیچ‌وجه در این پروسه نقشی ندارند. مسئله دیگری که در تئوری خاکستر اسیدی وجود دارد این است، در این تئوری یکی از محرک‌های اصلی پوکی استخوان، یعنی کاهش کلاژن پروتئینی از استخوان، نادیده گرفته‌شده است. درواقع این فقدان کلاژن ارتباط بسیار نزدیکی به پایین آمدن سطح اسید ارتوسیلیسک و اسید اسکوربیک (ویتامین C) در رژیم غذایی دارد.
با جستجو در تحقیقات، به این نتیجه رسیدیم که هیچ مطالعه و پژوهشی تاکنون به رابطه‌ای بین اسید موجود در غذاها و تراکم استخوانی یا خطر شکستگی استخوان دست نیافته است. درواقع، حتی هیچ‌گونه رابطه‌ای میان pH ادرار و سلامت استخوان‌ها ثابت نشده است. برخلاف باور همیشگی، رژیم‌هایی که حاوی پروتئین فراوانی باشد (اسیدساز) درواقع با سلامتی استخوان‌ها ارتباط دارد. این حیطه‌ی تحقیقاتی به هیچ نتیجه‌ی قطعی و معینی دست نمی‌یابد، البته توصیه می‌شود که پروتئین حیوانی، اسیدساز ترین ماده‌ی غذایی بین همه‌ی خوراکی‌ها، درواقع برای سلامتی استخوان‌ها مفید می‌باشد. با نگاهی به نتایج و تحقیقات بالینی (علوم حقیقی)، بسیاری از مرورها و بررسی‌های بزرگ به این نتیجه رسیده‌اند که رژیم‌های غذایی اسیدساز تأثیری روی سطوح کلسیم موجود در بدن ندارند.
در این صورت، این رژیم‌ها سلامت استخوان را با افزایش احتباس کلسیم و فعال کردن هورمون IGF-1 بهبود می‌بخشند که ترمیم عضله و استخوان را تحریک می‌کند. این امر باعث تقویت و افزایش مطالعاتی مرتبط با دریافت پروتئین فراوان (که منجر به اسیدسازی می‌شوند) با سلامت بهتر استخوان‌ها نه بدتر شدن آن می‌شود.
حتما بخوانید: طب سوزنی برای لاغری
رابطه بین اسیدیته و سرطان چگونه است؟
جامع‌ترین بررسی موجود در مورد رابطه‌ی بین اسیدیته ناشی از رژیم غذایی و سرطان به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ رابطه‌ی مستقیمی بین این دو نیست. علیرغم این شواهد، بسیاری از کارشناسان هنوز بر این نظر هستند که سرطان فقط در محیط اسیدی رشد می‌کند و می‌توان آن را با یک رژیم قلیایی کنترل و یا حتی آن را علاج کرد. اما این ایده بنا بر چندین دلیل با نقص و کاستی‌هایی همراه است.
اولاً و مهم‌تر از همه اینکه، همان‌طور که در ابتدا بررسی کردیم، غذا نمی‌تواند تأثیری روی pH خون بگذارد.
دوما، حتی اگر فرض بگیریم که غذا می‌تواند تغییرات چشمگیری را در مقدار pH خون یا بافت‌های دیگر بدن ایجاد کند، سلول‌های سرطانی به محیط‌های اسیدی محدود نمی‌شوند.
درواقع، سرطان در بافتی سالم و طبیعی از بدن رشد می‌کند که کمی قلیایی (با pH 7.4) باشد. بسیاری از آزمایش‌ها با موفقیت ثابت کرده‌اند که سلول‌های سرطانی در محیطی قلیایی رشد می‌کنند. باوجوداینکه تومورها در محیط‌های اسیدی سریع‌تر رشد می‌کنند، درواقع خود آنها هستند که این اسیدیته را ایجاد می‌کنند. این محیط اسیدی نیست که سرطان را ایجاد می‌کند، بلکه این سرطان است که محیط اسیدی را ایجاد می‌کند.
آیا می‌توان چیزهایی را از رژیم‌های باستانی آموخت؟
با نگاهی به تئوری اسیدی قلیایی از جنبه‌های تکاملی و نیز علمی، نکات و اطلاعات بسیاری برای ما مشخص می‌شود. در یک مطالعه تخمین زده‌شده است که ۸۷% انسان‌های قبل از دوران کشاورزی از رژیم آلکالاین پیروی می‌کردند. این تخمین اساس بسیاری از مباحث درباره رژیم آلکالاین بود. علیرغم استفاده از رژیم‌های غذایی بسیار سنگینی که بر اساس خوراکی‌های حیوانی قرار داشتند، این جوامع بومی از سلامت خوب و عالی برخوردار بودند. در جدیدترین تحقیق در این زمینه برآورد شده است که نیمی از انسان‌های دوران قبل از شروع کشاورزی از رژیم غذایی کاملاً قلیایی ساز پیروی می‌کردند، درحالی‌که نیمی دیگر از آنها از رژیم غذایی کاملاً اسیدساز پیروی می‌کردند. این حقیقت وجود دارد که نیاکان ما در اقلیم‌های مختلف و وسیعی زندگی می‌کردند که به غذاهای مختلف و متفاوتی دسترسی داشتند. درواقع، با مهاجرت کردن انسان به مناطق شمالی خط استوا و با دور شدن از مناطق استوایی و گرمسیری، رژیم‌های اسیدساز در میان آنها رایج‌تر شد. بنابراین علیرغم این حقیقت که حدود نیمی از شکارچی‌ها و کسانی که از طریق شکار حیوانات تغذیه می‌کردند، یک رژیم غذایی کاملاً اسیدساز داشتند، اما بیماری‌های امروزی در دروان شهرنشینی کنون، واقعاً وجود نداشت.
پیامی که از این مقاله گرفته می‌شود
برخلاف بسیاری از رژیم‌های غذایی عجیب‌وغریب دیگر، رژیم لاغری آلکالاین واقعاً رژیم‌هایی سالم هستند. این رژیم فرد را به خوردن میوه‌ی فراوان، سبزی‌ها و غذاهای گیاهی سالم تشویق می‌کند، درحالی‌که او را از خوردن غذاهای بی‌فایده و فراوری‌شده بازمی‌دارد. اگرچه، شواهد تکاملی، فیزیولوژی انسان یا هرگونه مطالعه‌ی مرتبط با بدن انسان نتوانسته‌اند ادعاهایی درباره‌ی مکانیسم‌های وراء این رژیم غذایی را اثبات کنند. اسیدها در واقع ازجمله اجزای تشکیل‌دهنده‌ی بدن و طبیعت انسان هستند، ازجمله اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب و DNA (دئوکسی ریبونوکلئیک‌اسید). رژیم غذایی آلکالاین، رژیمی سالم است زیرا بر اساس غذاهای طبیعی و فرآوری شده قرار دارد. البته قطعاً هیچ نقشی در اسید یا قلیایی شدن بدن ندارد.
